Atxagaren desertuaz

Duela zenbait urte, Laida Azkona Goñi (Iruñea, 1981) Salzburgon zen, 18 urte dituenetik bezala dantzan, bakarka. Eta Bernardo Atxagaren 37 galdera mugaz bestaldean daukadan kontaktu bakarrari izeneko poemarekin egin zuen topo (Esaidan, zoriontsuak al zarete/ mugaz bestaldeko biztanleak?/ Kausitzen al duzue maitasunik/ sikira zuen maitatuen arteko/ ehundiko hogeitabost edo/ hogeiaren baitan, ala hemen bezala/ mutu al diraute telefonoak,/ bihotz mortuak bailiren gauez gau / bihotz mortuak bailiren etxeko/ laberintoaren azkeneko salan?).

«Atxagaren poesia, asko nostalgiari buruz eta erbesteaz da» dio Azkonak, «eta horrek ukitzen ninduen. 18 urte nituenetik kanpoan izan naiz, Londresen, Salzburgon, New Yorken, eta orain ari naiz itzultzen, baina bi hilabetean behin Bruselara joaten naiz, edo lana dugun tokira». Baina poema hark ukitu, eta lanean hasi zen, Atxagaren testuak dantzaren hizkuntzarako prestatzen.

«Uste dut Atxagaren poesiak dantzarekin lotura baduela. Prosa ere asko gustatzen zait, baina uste dut poesiak, similak eta egiteko, askoz toki gehiago uzten digula dantzarioi». Eta gaur, Uharteko Arte Garaikide Zentroan, Hasiera, El principio de la incertidumbre lana aurkeztuko du. Dantza-antzerkia-poesia-musika.

«Poemas & Híbridos liburuko lanak erabili ditugu, eta Henry Bengoa inventarium, eta Eroen alfabetoa... Ia Atxagaren lan guztia esku artean izan dugu. Lehen lana, haren poesiak aukeratzea izan zen, eta gero koadro batean jartzea. Ni, eta Jean-Marc Serrano Deladoey, eta Belar Gorria dantza taldea osatzen dugun guztiok. Behi euskaldun baten memoriak-etik ere hartu genuen... puzzle handia da. Ikuskizunean, euskara eta, gehienbat gaztelania agertzen da. Beharbada, euskal bertsioa egin beharko genuke».

«Poesia intimista»

«Nola definituko nukeen Atxagaren poesia? Oso intimista, metafisikoa esango nuke. Erbesteaz hitz egiten du, desertuaz... eta guk lan hau desertuan kokatu dugu. Atxagak esaten du desertua itsasoa izan daitekeela, edo paisaia elurtu bat. Desertua izan daitekeela hiri batean ikusten dituzun aurpegi guztiak. Eta guk barne desertu bat egin dugu. Norbere garapenerako bidaia, nolabait esanda. Oso esentzialak diren gauzei buruz galdetzen diogu geure buruari».

«Atxagak hori dauka. Eta askoz gauza gehiago ere bai».

«Esaterako, nola hitz egiten duen oso gauza pertsonalei buruz, oso zinematografikoki. Plano urruti bat hasieran, espazioa azaltzen hasteko, eta azkenean oso barneko gauzak esateko. Oso gauza gogorrei buruz distantziatik hitz egiten du. Henry Bengoa inventarium, esaterako. Asko interesatu zaigu benetako sentipenok azaltzeko, nola erabiltzen dituen alfabetoak. Guk esango genuen, 'barrenean sentitzen dut hau eta hau...', eta berak kontrakoa egiten du, zoom out».

«Edo trikuari buruz nola hitz egiten duen. Atxagak dio ez dutela begiek ikusten, buruak ikusten duela. Horrekin lan handia egin dugu. Haur batek nola ikusten duen mundua, edo txakur batek, edo triku batek. Zer pentsa dezake triku batek heriotzari buruz, baldin eta bere hizkuntzan bakarrik insektu, argia, jan nahi dut baldin bada?».

Metafisika eta errealitatea

«Gero, kontrasteak» dio Laida Azkonak. «Nola sartzen dituen oso kotidianoak diren gauzak. Made in Germany hori, esaterako. Nola hausten duen oso mundu metafisikoa errealitate kolpeekin, egunerokotasunarekin. Horrek umorea ekartzen du. Edo guk guztiok harekin bat egitea, harengana hurbiltzea. Oso testu literario batean, bat-batean zerbait oso identifikagarria sartuz».

Eta hori guztia, Atxagaren poesia xehetu eta gero ateratako ondorio eta gogoetekin, dantza sortu dute.

«Asko xehetu dugu Atxagaren poesia. Eta gero, gure alfabetora ekarri dugu. Guk esaten genuen, 'desertu bat', eta taula bat egin genuen desertuarekin lotutako gauzekin: gaua, eguna, egunsentia. Eta hainbat ideia eta kontzepturekin lotzen genuen. Gero, koadro batean, gure aukeraketaren testu zati oinarrizkoenak jartzen genituen. Koadro hori gure gida izan da».

Ikuskizunean, batzuetan, testuak ez dira esaten, beste batzuetan audioak daude. Atxagak askatasun osoa eman zien testuekin jolasteko, apurtu edo nahi bezala lotzeko.

«Dena oso zatikatuta dago. Hasieran, galdera sorta dago, gure koadro horretan ageri diren galderak. Hori da gure testua: Atxagak egindako galderak. 37 hain zuzen ere».

Hortik abiatuta, ikuskizun «oso fisikoa» egin dutela dio dantzariak, eta diziplinen arteko lana nagusitu dela: dantzariak, antzezleak, eszenografoak, artista plastikoak... Baina dantza, muinean. Dantza garaikidea. Gorputzak komunikatzen baitu dena.

HASIERA, EL PRINCIPIO DE LA INCERTIDUMBRE

Taldea: Belar Gorria (dantzariak: Laida Azkona Goñi eta Jean-Marc Serrano Deladoey).

Non: Uharteko Arte Garaikide Zentroa (Nafarroa).

Noiz: Gaur eta bihar, 20:00etan.