Arimen gaua, tradizioa berpizteko

Azken hamarkadetan Ameriketako Estatu Batuetako Halloween bestaren gisara ezagutu eta ospatu izan den horrek Euskal Herrian tradizio propioa baduela erakutsi dute hainbat antropologok. 1950 ingurura arte txoko ainitzetan oraindik bizirik zen ospakizunak euskaldunek laborantza munduarekin zuten harreman estuan du jatorria: uzten araberakoa zen sasoien banaketa eta urriaren bukaerarekin uzta garaia finitzen zenez, neguari ongi etorria ematen zioten.

Tradizioaren arabera, euskaldunek bizidun guztien barnean 'gogoa' deitzen zuten bizi indar bat bazela eta heriotzarekin gogoa beste bizidun batean sartzeko libratzen zela sinesten zuten. Hildako guztien eguna gisa ezagutzen denaren bezperan, hildako hauen gogoaren omenez, herritarrak iluntzean biltzen ziren, kantuz etxez etxe eskea egin eta kuia hutsetan kandelak ezkutatzeko. Ondotik, kuia hauek bide bazterretan ezartzen zituzten, arimei bidea erakusteko.

Euskaltzaleen Topaguneak, «gurean aspalditik errotutako ospakizuna indarberritu eta suspertzeko» xedez, usadio zaharraren berpizte lanak abiatu zituen 2018an. «Itzalitako kalabazak piztera goaz!» aldarrikatu eta Itzalitako Kalabazen Berpiztea (Altuna & Ozaita, 2018) lan etnografikoa oinarritzat harturik, tradizio honen berreskurapen lanetan dabiltzan euskal herritarren ekarpenak bildu dituzte, 'Gau Beltza antolatzeko baliabide kutxa' sortzeko. Gaubeltza.eus orrian eskuratu daiteke, beraz, hau antolatzeko behar diren xehetasun guztiak.

Honekin batera, Gau Beltzaren inguruko unitate didaktiko bat sortu dute, adin guztietako ikasleek ospakizuna iritsi baino lehen gaian sakondu ahal izateko. Jolas, ginkana, kanta eta ipuinak atzeman daitezke bertan.

Ipar Euskal Herriko hitzorduak

Azken lau urteotan bide emankorra egin du Arimen Gauaren ospakizunak. Ipar Euskal Herriko hainbat txokotan ospatua izan da eta aurtengoan ere hitzorduak ez dira falta.

Lehen besta Baionan izanen da, urriaren 28an ostiralarekin. Eusko Ikaskuntzak antolaturik, 19.00etan Espainia karrikako Bar Basque ostatutik abiatuko da Baionan gaindiko desfilea. Txaranga, zirtzil eta joaldunek animatuko dute ibilaldia. Lekuko euskararen arnas guneei ikusgarritasuna emateko xedez, Biltxoko, Eusko Ikaskuntza, Epaiska, Xina eta Kalostrapen eginen dituzte geldialdiak. Patxa plaza izanen da helmuga: su «ttipi» bat egin eta «beldur guztiak» bertara botako dituzte.

Honetaz gain, Integrazio Batzordeak ohituraren karietara Urban Trail bat antolatu du Baionan urriaren 31an. 20.30ean Jean Fontainen da hitzordua eta batzordearentzako etekinak bilduko dira trailerako dossarren zein bertan salduko diren taloen bidez.

Ondotik, urriaren 31arekin beste hainbat lekutan izanen da ospakizuna. Hendaia da horietako bat, estreinakoz eginen baitu erritua berreskuratzeko ospakizun hau. Izan ere, Hendaiako hiriak, Besta Batzordea, Mutxiko Elkartea eta Akelarrekin lankidetzan, ohitura zaharra berreskuratu eta egungo gustuetara egokitzeko nahia azaldu du.

Honetarako, hasteko, 15.30ak eta 18.00ak bitarte haurrentzako sorginen dantzaldia izanen da Gaztelu Aretoan. Mozorroturik etorri behar da eta krakada eskainiko da. Ondotik, 19.30tatik goiti, animazioak izanen dira. Gaztelu aretotik abiatuz, «sorginen, akelarreen eta herensugeen inguruan eginiko ibilbidea» izanen da, Akelarre eta Mutxiko Elkarteetako dantza taldeekin, Oiasso txarangak alaiturik. Ibilaldia amaitzerakoan parrillak eta 21.00etatik aitzina Maïrü taldearen kontzertua izanen dira, Gaztelu Aretoko plazan beti ere.

'Berreskura ditzagun gure ohitura zaharrak' erranaldiaren baitan, Azkaingo herriak ere tradizioarekin bat eginen du. Azkaingo merkatu estalian ospatuko da. 17.00etan da hitzordua, krakadarekin batera mozorro tailerra egiteko. Dantzak eta tailerrak izanen dira 19.00etatik goiti.

Bide beretik, bertako Biez Bat Ikastolaren gidaritzapean, Basusarriko herriak 17.00etan eman du Arimen Gaua ospatzeko hitzordua. Etxetik ekarritako kuiekin 'Kuia argitu lehiaketa' izanen da lehenik, 18.45etan honen emaitzak emateko. Bien bitartean, Jose&Kikiren dantzaldia hasiko da eta kuia salda salmenta izanen da lekuan.

Itsasun ere egitekorik ez da faltako. Honakoan goizeko 10etan Atharrin emanen diote hastapena ospakizunari, kuien apainketaren bidez. Arratsaldean, 18.00etan hain zuzen, plazatik Atharrirako ibilbidea eginen duen desfilea izanen da eta, helmugara iristean, sua, basaldunak eta aperitif partekatua izanen dira.