«Jauzi bakoitzak bere pausoak ditu, baina posible da inprobisatzea»

Sabin Bikandi, Aiko taldeko kidea

Larunbateko Dantzazale Egunean aurkeztu zuen Aikok jendaurrean azken lana: Urraska: dantza jauziak Sagasetaren bidetik. Liburuaz gain dantzen grabazio zaharrak dituen DVDa, partiturak, Aiko taldekoek jotako jauziak eta enparauak bildu dituzte. «Arratsalde osoan jauzi guztiak dantzatzea zen gure erronka, eta lortu genuen», dio Sabin Bikandi taldeko kideak.

Zer dira jauziak?

Biribilean egiten diren talde dantzak dira. Hainbat urratsekin osatzen da egitura koreografikoa. Urratsek ere beren egitura daukate. Dantzariek egitura hori ezagutzen dute. Gaur egun, gehienetan, urratsen izenak markatu egiten dira; alegia, kantatu. Dantza horien jatorrizko eremua Pirinioetan dago. Handik kanpo ere oso hedatuta daude, eta erromeria askotan arrunt bihurtu dira.

Zer dela eta zabaldu da?

Talde dantzak direlako, eta bikoteko dantzak baino errazagoak dira. Korroan sartzeak konpromiso gutxiago eskatzen du. Koreografikoki interesgarriak dira; dozena bat pauso jakinda, hainbat jauzi dantzatu daitezke. Horrek jendea animatu egiten du.

Musika aldetik zer esan daiteke?

Mota askotako jauziak daude. Batzuek antzinako musika zaharren kutsua daukate, beste batzuk modernoagoak dira. Egiturari eta erritmoari dagokionez ere, oso interesgarriak dira. Ez dute jarraitzen gure inguruko musikan eta klasikoan daukagun logika; dantzaren logika jarraitzen dute. Hortik jarraitu dugu partiturak berridazteko orduan.

Zuen abiapuntua Migel Anjel Sagasetak bildutako lanak izan dira.

Luzaideko abadea da, eta 1977an inguru hartako dantzak bildu zituen Danzas de Valcarlos (Luzaideko dantzak) liburuan. Jauzien inguruko partiturak eta urratsen azalpenak jaso zituen. Ahozko iturrietatik eta berak ezagutzen zituen dantza eta musika maisuen idatzietatik bildu zuen informazioa. Proiektua aurkeztu genionean, gerora egindako ikerketen emaitzak ere utzi zizkigun.

Egokitu egin duzue.

Alde horretatik, argi esan behar dugu Urraska jauzien gure bertsioa dela. Transkribapenean gure irizpidea urratsen egitura oinarritzat hartzea izan da, eta dantzaren egitura hor islatzea; batez ere konpasak idazteko orduan eta jotzeko orduan. Melodiari dagokionez, danbolin jotzaile zaharren sistema hartu dugu materialok antolatu eta bertsioak egiteko.

Danbolin jotzaileen sistema zaharra aipatu duzu. Azal zenezake?

Hasteko, kontuan hartu beharko genuke gizakien pertzepzioa kulturala dela. Guk orain doinuak entzun eta klasifikatzen ditugun modua eta danbolin jotzaile zaharren garaikoa desberdinak dira. Haien sisteman nota artekoak handiagoak edo txikiagoak izatea ez zen hain garrantzitsua, baizik eta nota artekoa bera. Eta nota artekoak berak baino esangura sakonagoa zuen erritmoak. Dantza zenez funtzio nagusia, erritmoa zen inportantena. Beste alde batetik, txistu zaharren afinazioa ere berezia zen: tono osoak eta erdiak bereizi beharrean, berdintsuak ziren zazpi zatiko eskala egitera jotzen zuten. Hortaz, berdin zen nota batetik edo bestetik hasi. Irizpide horiek aintzakotzat hartuta, Sagasetaren partiturak gaurko txistuaren eta soinuaren afinaziora ekarri ditugu.

Dantza bakoitzak beti ditu urrats berak edo aldatzea posible da?

Berez, bakoitzak bere pausoak ditu, baina badago inprobisatzerik. Jauzien egitura, urratsen egitura eta iraupena, zentzua eta hori guztia jakinez gero posible da urrats baten lekuan beste bat sartzea. Aldaerak ere badaude, lekuaren arabera, jaso dituenaren arabera...

Zenbat urrats dira orotara?

Batzuek izen ezberdina jasotzen dute noranzkoaren arabera, baina gero buruan egiten dugun eskeman soildu edo gutxitu daiteke. Urrastegi-ko zerrendan hamalau bat jaso ditugu.

Ikasturtea amaitu du Aikok. Datorrenerako zer asmo?

Sei edo zortzi herritan gabiltza, eta datorren urtean ere jarraitzeko asmoa dugu. Herri bakoitzean bi talde sortu nahi ditugu: bat jarraipen edo hobekuntzakoa eta bestea hasiberrientzakoa.

Orain zer duzu eskuartean?

Batetik, gure danbor jotzaile Asierrek [Garcia Artetxe] esango lukeen moduan, disko normal bat egiteko gogoz gabiltza. Apur bat denetarik bilduko dugu: txotisa, jauziak, guk sortutako musika... Bestalde, jota tradizionalari buruzko DVD pedagogikoa ere egin nahi dugu. Astiro astiro, bagabiltza horri bueltak ematen.