«'Hostoak' festa bat da, harrigarria da emanaldi bakoitza»

Gure dantzari ezagunenetako bat da Jon Maya (Errenteria, 1977). Kukai taldea sortu zuen eta orain duela gutxi 'Karrikan' izeneko ikuskizuna jarri du abian. Interneten, hainbat lagunek ikusi dute berak anaia Alainekin batera, Europako kultur hiribururako borroka zela eta, dantzatutako Kontradan-tza.

 

- Esadazu Donostiako kultur hiriburu rako hautagaitza zela-eta, Madrilen azken 'azterketa' gaindi-tzeko anaiarekin batera dantzatu zenuen kontradantza horren historia.

- Jose Olaizola konpositoreak 'Sorgineta' balleterako sortutako dantza. Hori, lehenbiziko aldiz, Kukairen lehenengo ikuskizunerako erabili genuen, '1937' hartarako, alegia. Gero, iaz, 'Sorgineta' osoa egiteko aukera izan genuen, Euskadiko Orkestra Sinfonikoarekin batera. Oso gure errepertorioko pieza da, eta Fernando Bernuések ondo ezagutzen duenez, aukeratu egin zuen Madrilen gure hautagaitza defenditzeko. Oso aproposa iruditu zitzaion.

- Dantza horrek badu bere kutsu 'politikoa' ere. Bukaera aldera, bi dantzariek besarkada ematen diote elkarri.

- 60ko hamarkadan sortu zuen, eta Madrilgo ekitaldi horretan Ainara Ortegak kantatu zuen, 'a capella'. Berez dauka planteamendu sinbolikoa dantza horrek: bi lagun dantzan, tarteka gerturatu egiten dira eta bukaeran besarkada.

- 'Karrikan' ikuskizuna sortu duzue orain dela gutxi.

- Bai, hori da ikasturte honetako gure ikuskiozuna. Kale ikusizuna da eta sei dantzarik parte hartzen dugu, eta d-j batek ere bai, Zigorrek. Hiru koreografia ezberdin dira. Proposatu nien hiru koreografori, denak euskal herritarrak baina batzuk kanpoan bizi direnak: Pantxika Telleria, Iker Gomez, Damian Muñoz eta Virginia García. Dantza tradizionalarekin zerikusia zuten gai bana proposatu zi-tzaien, bakoitzak bere ikuspegitik begiratzeko. Oso pozik nago. Gure betiko asmoa da: fusioa egin nahia. Uztailaren 20an hemen, Errenterriko Zumardian emango dugu. 22an Legazpin, 24an Hondarribian. 25ean Elgoibarren.

- 'Hostoak' ikuskizunarekin ere buru-belarri zabiltzate.

- Oreka TX-k proposatu zigun lankidetza eta martxoan estreinatu zen ikuskizuna. Hiriburuetako bira dagokionez, bi hitzordu gelditzen zaizkigu: Donibane Garazi abuztuan eta Maule n urrian. Baina aurkezpen horietatik aparte suertatu dira beste emanaldi batzuk: igande honetan [gaur] Elorrion izango gara, Bilboko Aste Nagusian ere izango gara, udazkenean Katalunian...

- Hori da, oraingoz, Euskal Herritik kanpoko lehenengo emanaldia.

- Bai.

-'Hostoak' honek oso harrera beroa izan du.

- Bai, harrigarria da emanaldi bakoi-tza. Areto guztiak bete egin dira. Faktore ezberdinak elkartu dira: proiektu berezia da, hiru talde baikara elkarrekin; jende asko gara eszenatokian; lengoaia desberdinak daude; eta ikuskizuna da festa bat da azken batean. Guretzat ere gozamena izaten ari da, eta ikusle jendea horrela ateratzen da: bizipozez.

- Kukaik hamar urte egin ditu eta indartsu dagoela dirudi.Hasierako kide denek jarraitzen duzue, ala?

- Bai, denek. Egia esan, hamaur urte 2012an beteko dugu, 2002an estreinatu baitzen gure lehenbiziko ikuskizuna, '1937'. Proiektua asko sendotu da hasiera hartatik. Lehenengo ikuskizun hura ezkeroztik zurrunbilo batean sartuta bizi gara: birak eta birak. Inflexio puntu handia 2009. urtea izan zen. Orduan hasi ginen egunero lanean, goizero entseguak eginez. Jende berria ere elkar-tzen ari zaigu, proiektuen arabera: Nagore Indakoetxea, Lorentxa Iturralde.

- Zu dantzara erabat emana zaude, jendaurreko emanaldiez aparte dantza-irakasle ere bazarelako. Beste taldekideakak ere hala dabiltza?

- Batzuk hortik bizi dira, beste ba-tzuk ikasketaak egiten ari dira.

- Zenbaut haur etorri dira zuen taldean?

- Oraingoz bat , Vanessa eta biona, orain dela bi hilabete jaiotakoa.

- Nazioarteko rock eta pop-eko izar handi batzuek dantzariak izaten dituzte aldamenean beren emanaldiak egiten dituztenen. Noiz ikusiko ditugu euskal izarrak (ez dakit, Benito Lertxundi, Ken Zazpi.) beste hainbeste egiten?

- Igoal beraiei galdetu behar zaie. Iruditzen zait egoerak ez direla fortzatu behar. Gauzak ondo suertatzen dira natural direnean. Zenbaitzutan, kontzertuen funtzioa beteta dago dagoen bezala: musika indartsua dute, argi egokiak, giro ona. Baina, begiratu Oreka TX taldeari: beraiek musikariak dira, baina gu hartu gaituzte aldamenean. Eta beste musikari batzuekin ere kolaboratu dugu: Carlos Nuñezekin, hona azken aldiz etorri zenean, Victoria Eugeniara hain zuen ere.

- Aitak nolako garrantzia du zure ibilbidean? Ereintza dantza-taldeko zuzendaritzakoa izan da hainbat urtez.

- Garrantzi handia, bai aitak bai amak. Aitak inoiz ez du dantza egin, eta ama oso dantzaria da, dantzari herrikoi horietakoa. Aita kulturgin-tzatik iritsi zen dantzaren mundura, gazte garaian edukitako konpromiso politiko eta kulturalaren ondorioz. Etxean beti ikusi dugu kezka eta gogoa kulturgintzan aritzeko. Ni orain zurekin ari naiz, eta laster aitak bilera izango du, asteburu honetan Errenteria Dantzan egingo delako, eta handik egun batzuetara Erromeri Eguna. Asko eskertzen diet biei horrelako baloreak transmititu izana, oso modu naturalean gainera.

- Abizena 'Maya' idazten duzu. Maia bertsolariarengandik bereizteagatik?

- Ez, inola ere ez. Etxean beti Maya izan garelako da. Aita, anai-arrebetan gazteena da eta Errenterian jaioa da, baina aitona-amonak eta osaba--izebak Baztan aldetik etorritakoak dira. Nik txikitatik horrela idatzi izan dut, eta mantentzen dut 'i greko' hori.

- Dantza-ikasketetan gabezia handiak ditugu gurean. Ofizialki arautu gabe daude.

- Etorkizun hurbilean hori dugu behar larriena eta erronka handiena. Nik batez ere dantza tradizionala ezagutzen dut, baina hitz egiten duzu klasikoko pertsonekin eta behar nagusitzat Kontserbatorio bat jotzen dute; garaidekoek ere hezkuntza aipatzen dizute. Dan-tzari asko daude, baina ez da existi-tzen irakasle tituludunaren figura. Ni dantza-irakaslea naiz, baina zorionez bere garaian Kazetaritzan lizentziatu nintzelako; arotza izan banintz, nik gaur ezingo nuke musika eta dantza-eskola bateko irakasle izan.

- Eta arautzea, berriz, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren egitekoa da, ala?

- Bai, baina hainbat gobernu izan ditugu, aurrekoak eta oraingoak, gai honi jaramonik egin ez diotenak. Arazo larria da, eta erakusten du benetan zenbat inporta zaien dantzaren mundu hau.

- Orain ere beharrezkoa duzu ariketa fisikoa?

- Bai. Piska bat uzten dudan garaian asko nabaritzen dut.

- Esadazu dantza tradizionalen bat, Europakoa, benetan harritu zituena.

- Ez dakit. Ni oso gazte nintzela, hamalau- hamabost urterekin, Siberian ibili ginen eta talde haiek kristorenak iruditu zitzaizkidan. Gainera oso areto handietan dantzatu genuen eta horrelako tokietan dantzatu gabeak ginen. Irlandan herri-musika bizitzeko dukaten modua ere harritu nau; badakizu, pub-ak eta abar.