Euskal dantza doiñuak

Egilea: Argia Euskal Dantzari Taldea
Formatua: LP - Mp3
Editorea: Philips
Data: 2011/02/03

Argia Euskal Dantzari Taldeak 1974an ateratako diska dugu hemen. Euskal Herrian barna dantzatzen diren hainbat dantza doinu desberdin daude bildurik CD honetan, eta doinu horiek eskuragarri dituzue mp3 formatuan argitalpen honen amaieran. Iribas-ko ingurutxoa eta Imotz-eko esku-dantza aurkeztu berriak ziren, eta haien doinuak osorik jaso ziren diskan, adibidez.

Hona diskak jatorrizko argitalpenean jaso zituen argibide testuak:

BAZTAN
Txistuz jotzen den doiñu ezagun honekin asten dira euskalherriko iri askotako jai nagusiak.

IRIBESKO INGURUTXOA
Ingurutxoa andre eta gizonak inguru Idekian ia bakarrik. Nafarroan dantzatzen den dantza da. Honoko han Larraungoibarreko Iribeskoa da, eta Argia taldeak bertako Juan Bautista Lasarte jaunarengandik ikasi zuen.

TXAKOLIN
Garai batetan euskalherrian zehar oso edatu zegoen joku dantza. Juan Ignacio Iztuetak ematen digu haren berri, ihauterikari asteartetan dantzatu ohi zela esanaz.
Honoko hau Argia taldeak Lasarteko Pello Zuaznabar jaunak irakatsirik jaso zuen.

PUNTA MOTZ
Iztuetaren liburuan "soiñu zarra" dela esaten zaigu. XIXgn mendearon asieran oraindik dantzatzen zen dantza mota oso baten doiñu bat, alegia. Dantza mota honetan dantzariak "soiñu zar" bakoitza bere gisa dantza zezakeen. Iztuetaren liburuan XXVgn lumeroarekin dator, eta Eusko Ikaskuntza elkargoak argitaratu zuen liburuxkan XXIIgn lumeroarekin.

ZORTZINANGO
Jantzari-jantza deitutako doiñua; Durangoko ezpatadantza izenarekin ezagutzen dena, zortzi gazteko multzoek dantzatu ahi dute, koreografia geometrika berezi bat eginez.
Argia taldeak Berrizko San Lorentzo auzoko Alejandro Adekoa txistulariarengandik ikasi zuen.

EZPATA - JOKO - NAGUSIA
Aurrekoa bezala, Durangoko ezpatadantzen motakoa da eta berauen dantza nagusia.
Gipuzkoako ezpatadantzaren antzekoa izanik, dantzarien mugimenduak eta haien kokatzeak dire bereixten dituztenak biak. Argia taldeak Berrizko San Lorentzo auzoko Alejandro Aldekoa txistulariarengandik ikasi zuen.

ARANTZAKO MUTIL DANTZA
Nafarroako herri honetan jai nagusietan dantzatu ohi zen mutilen dantza da. Bidasoa osoan dantzatzen direnen antzekoa. Argia Taldeak Cruz M.ª Vergara eta Evaristo Mitxelena jaunengandik ikasi zuen, Biurrarena eta Errene garai batetako txistularien izkribuetaz baliaturik.

USURBILGO DOIÑUAK
Gaur egun dultzaina ez da Bizkaia eta Gipuzkoan Araba eta Nafarroan bezain ezaguna eta edatua. Bainan honoko hauek Argia taldeak Usurbilgo herrian jasoak izan dira. Paulo Sagarna dultzaina joile zaharrari esker. Dantza doiñuak dira, eta bi lehenbizikoek dantzaren izena deramate: fandango eta porrusalda: irugarrena Guria deritza, eta biribilketa bat da.

DANTZA - LUZE
Gizon eta emakumeen sokan dantzatzen duten pañuelo dantza. Lapurdi eta Baxe-Nafarroakoa da. Gizonen jazkerak ihauteritan abarastasun haundiakoak dira. Mota hau Argia taldeak Izpurako Bentaberry familiaren tradizio aberatsari jarraitzen dion Uharte-Garaziko Faustin Bentaberry jaunarengandik ikasi zuen.

MUXIKOAK
Ifaraldeko probintzietan edatu eta ezagunena den dantza. Urrats eta mugimendu guztiek izan bereziak dituzte, dantzatzean kantatzen direnak. Argia taldeak dantza hau Uharte-Garaziko Faustin Bentaberry jaunarengandik ikasi zuen.

MAKILARI-DANTZA
Makilariak zer ikustekorik eduki lezakegaduarekin, eta Baxe Nafarroao ihauteri eta Bestaberrikari egiten ohi diren jai giza-erlijiosoetan agertzen da. Danztariak zuzendariaren makilarekin trebetasun haundiko jokoak egiten ditu, doiñu berezi honen arauera.

KARRIKA-DANTZA
Baxe-Nafarroako herrietan ihauterikari karriketan zehar erabiltzen den doiñu dantza. Europako Quadrilles izenekoekin zer ikustekorik izango du seguraski.

HEGI
Muxikoaren azken aldia da, hura baino pixka bat ariñagoa; Biarnon Dus deritza. Argia taderi Uharte-Garaziko Faustin Bentaberry jaunak irakatsi zion.

KATALINA
Millafrangarrak deritzanaren azken aldia da, eta Ebats izeneko urratsaren mota asko du. Izpurako Fausten Bentaberry dantza-irakasle zaharraren partituratik artua izan da.

OSTALERRAK

Oso edatua Lapurdi eta Baxe-Nafarroan; Zuberoa Ostalersa izenarekin ezagutzen da. Argia taldeak Uharte-Garaziko Faustin Bentaberry jaunarengandik ikasi zuen.

BAZTAN

Al son de esta popularísima melodía de txistu, comienzan las fiestas patronales en muchas aldeas y pueblos del País Vasc.

INGURUTXO DE IRIBAS
El Ingurutxo es una danza coral, en corro abierto, de hombres y mujeres que se baila en Navarra de una manera casi exclusiva. Este ingurutxo corrresponde a una variante del pueblo de Iribas en el navarro valle de Larraun, donde fue recogido por el grupo ARGIA de don Juan Bautista Lasarte.

TXAKOLIN
Danza-juego en otro tiempo muy extendida por el País Vasco. La noticia y música de la misma viene dada por don Juan Ignacio Iztueta, quien nos dice que solía bailarse por martes de Carnaval. Esta variante fue recogida por el grupo ARGIA de don Pello Zuaznabar de Lasarte (Guipúzcoa).

PUNTA MOTZ
En la obra de IZtueta viene como "soiñu zarra", es decir, melodía antigua, formando un cuerpo de música danzable donde todavía a comienzos del siglo XIX había lugar para un particular montaje de los pasos de danza por parte de cada bailarín. En el libro de Iztueta figura con el número 25 y el cuaderno de melodías editado por Eusko Ikaskuntza con el número 12.

ZORTZINANGO
Melodías de Jantzari-jantza, más conocida como Espatadantza de la Merindad de Durango (Vizcaya).
Suele ser bailado por comparsas de ocho jóvenes que evolucionan en figuras geométricas. Fueron recogidas por el grupo Argia al txistulari del barrio de San Lorenzo de Bérriz (Vizcaya), don Alejandro Aldecoa.

EZPATA - JOKO - NAGUSIA
Forma parte, al igual que la melodía anterior, del ciclo de danzas de espadas de la Merindad de Durango (Vizcaya), y es su número central.
De línea melódica parecida a la espatadantza guipuzcoana difiere de ésta en la colocación del grupo de bailarines y en sus evoluciones. Fue recogida por el grupo Argia del txistulari del barrio de San Lorenzo de Bérriz (Vizcaya), don Alejandro Aldecoa.

MUTIL DANTZA DE ARANAZ
Melodía de muchachos que forma parte de la soka-dantza de Aranaz (Navarra), de ceremonial semejante a otras danzas de la zona del Bidasoa, solía ser bailada con toda solemnidad en las fiestas mayores de esta localidad navarra. Fue recogido por el grupo Argia de don Cruz María Vergara y don Evaristo Mitxelena sobre partituras de los antiguos txistularis Biurrarena y Errena.

MELODIAS DE USURBIL
La extensión de la dulzaina, instrumento de la familia del oboe, no es actualmente tan conocida por tierras de Guipúzcoa y Vizcaya como lo es en Navarra y Alava. Del pueblo de Usurbil (Guipúzcoa) se recogieron, por el grupo Argia, estas melodías de dulzaina que tocaba don Paulo Sagarna, viejo dulzainero de esta localidad guipuzcoana. Son tres ritmos de danza, los dos primeros no llevan tiutlación y reciben el genérico de las danzas de su tipo, Fandango la primera y Porrusalda la segunda; la tercera, con el nombre de Guria, es una biribilketa.

DANTZA - LUZE
Danza en cadena donde los hombres y mujeres bailan cogidos de pañuelos. Propia de las provincias de Laburdi y Baja-Navarra. En el Carnaval alcanza una gran brillantez debido a la profusa omamentación que los hombres llevan en su indumentaria. Esta variante fue aprendida por el grupo Argia, de don Faustin Bentaberry, de Uharte-Garazi (Baja-Navarra), continuador de la rica tradición folklórica de la familia Bentaberry de Ispoure (Baja-Navarra).

MUXIKOAK
La más popular de todas las danzas en corro de las provincias de Laburdi, Baja-Navarra y Zuberoa. Los pasos y figuras poseen sus propias denominaciones que suelen ser dantadas mientras aquella se realiza. Fue aprendido por el grupo Argia de don Faustin Bentaberry, de Uharte-Garazi (Baja-Navarra).

MAKILARI-DANTZA
El makilari, de posible oringen militar, semejante al tambor mayor de algunos ejércitos, sale en las comparsas del carnaval bajo-navarro y en los cortejos religioso-militares de la festividad del Corpus-Christi. Con su bastón de mando profusamente adornado realiza acrobáticos ejercicios mientras danza al compás de estas características melodías.

KARRIKA DANTZA
Melodía de danza con la cual los cortejos carnavalescos recorren las calles de las aldeas bajo-navarras. El origen de este tipo de melodías habría que buscarlo en las viejas Quadrilles centro-europeas.

HEGI
Constituye la suite o parte final del Muxikoak, es poco más rápido que aquél y en Bearn recibe la denominación de Dus. Fue tomado por el grupo Argia de don Faustin Bentaberry, de Uharte-Garazi (Baja-Navarra).

KATALINA
Es la suite o parte dinal de Millafrangarrak y presenta una gran riqueza en pasos de la forma Ebats. Tomada de la partitura original del antiguo maestro de danzas bajo-navarras don Faustin Bentaberry, de Izpoure (Baja-Navarra).

OSTALERRAK
Mauy popular en Laburdi y Baja-Navarra, también en Zuberoa, donde recibe el nombre de Ostalersa. Fue aprendida por el grupo Argia de don Faustin Bentaberry, de Uharte-Garazi (Baja-Navarra).

Cara 1:
1. BAZTAN (Txistuz jotzen den doiñu)........................2´15´´
2. IRIBESKO INGURUTXOA (Ingurutxoa)....................4´28´´
3. TXAKOLIN (Garai batean)..........................................1´46´´
4. PUNTA MOTZ (Iztuetaren liburuan)...........................0´37´´
5. ZORTZINANGO (Jantzari-jantza)..............................0´53´´
6. ESPATA JOKO NAGUSIA (Aurrekoa)........................2´05´´
7. USURBILGO DOIÑUAK (Gaur egun)......................8´53´´

Cara 2:
1. ARANTZAKO MUTIL DANTZA (Nafarroako).............2´14´´
2. DANTZA LUZE (Gizon eta emakumeek)...................4´19´´
3. MUXIKOAK (Ifaraldeko)......................................5´05´´
4. MAKILARI DANTZA (Makilariak).........................1´27´´
5. KARRIKA DANTZA (Baxe-Nafarroako)...............1´03´´
6. HEGI (Muxikoaren azken)..............................2´25´´
7. KATALINA (Millafrangarrak).................................1´18´´
8. OSTALERRAK (Oso edatua Lapurdi)............1´21´´