Dantzak: Argiak eta ilunak (Hiru paragrafotan)

XV. mendean dantza-maisuak agertu ziren Italiako iparraldean, eta fenomeno sozial hori, XVIII. mendean pixkanaka gainbehera etorri zen arte, garaiko monarkia absolutista guztiek zabaldu zuten mendebaldeko Europan. Bere papera hasi zen errege, horien ezkontide eta ondorengoak dantza babestean. Eta berehala, kortesanoen, klase dirudunen (nobleziaren, aristokraziaren eta burgesiaren) eta haien seme-alaben artean hedatzen da, beren prestakuntza militarraren, akademikoaren edo gizarte-hezkuntzaren esparruan (beste arte batzuk osatuz, hala nola esgrima, ekitazioa, oratoria, etab.). Ahaztu gabe gorteko giroetan zuen arrastoa eta garai hartako arte eszenikoetara edo antzoki errekurrituetara egindako jauzia.

Gorteko dantza tradizionalaren ezaugarriak dotorezia, fintze partekatua edo protokolozko egitura ziren. Estamentuetako buruzagi nagientzako egokiak ziren orduetan egiten ziren entseguak, jauregi areto zabaletan, leiho handietako areto aristokratikoetan, argiztapen onean eta ispilu ugariz inguratuta. Zuzeneko musika erabiltzen da solfeoa menderatzeko (hari-instrumentuen, teklatuen eta abarren askotariko aukera). Gainera, dantza maisuak, gorteko ballet, sarao eta aretoko dantza ospetsuen antolakuntzan ospe handiko pertsonak ziren.

Klase herrikoiak estamentu pribilegiatuen "glamur" hori imitatzen saiatzen ziren (neurri handi batean bi norabidekoak izan ziren ekarpenak), baina beraien geldialdietan eta gauaren iluntasunean. Banaka edo taldeka entseatuz, argi ahuleko esparruetan (ezkaratzak, kamaroteak, tabernak, ukuiluak, atrioak, ermitak, etab.), sugar hilgarri batez argituak, borondate handiko dantza-maisu baten begiradapean, zeinak melodia ikusten, zuzentzen edo zirriborratzen baitzuen ilunpearen erdian, edo ikasitako zaintzaileen itzal proiektatuari adi (nekazarien ezpata-dantzak, banango zaharrak edo soinu zaharrak paretan islatuta, oinen argitasun latzaren aurrean ikusitako ikaskuntzak, etab.). Ahaztu gabe gaueko dantzak edo kandelak (biguirak), alaitasun-adierazpenak edo atsedenaldi puntualak, argizaria edo olioa argi-iturri artifizial gisa ez xahutzen saiatzen zirenak.