Guilcher 04 Iruri 1963 Maskaradetako dantzak

Irudi horiek Zuberoako Iruri herrian grabatu zituzten Helene eta Jean-Michel Guilcher-ek 1963an. Hiru dantzari ikusten dira aintzindariz jantzita. Txerrero bat, Kantiniersa bat eta Zamaltzain bat. Azken hori Allandu Bordazarre "Etxahun" da. Kasu honetan ez dira maskarada ikusgarri batean grabatuak izan diren irudiak. Guilcher senar-emazteek eskatuta, herriko dantzariak jantzi eta bertako dantzen demostrazioa egin zieten. Ohartu gaitezke Kantiniersak barrikoterik ez duela. Nahiz eta filmak ez duen soinurik, noizbehinka agertzen den musikaria, Pierre Bordazarre "Etxahun-Iruri" da.

00:24 - 1:22 Barrikada

Dantzariak plaza erdira hurbiltzen dira barrikada urratsarekin, maskaradetan egitea ohikoa den bezala. Horren ondotik, bakarkako dantzak datoz. Lehen puntua Txerreroak emango du, maskaradetan barrikadak egiteko baliatzen den musika-egitura segituz (AA/BB formakoa). Txerreroaren ondotik Kantiniersa dantzatzen da eta bukatzeko Zamaltzainak dantzatzen du.

1:23 - 2:03 Gabota

Hiru dantzariek Gabota dantzatzen dute lerro batean jarrita. Dantzaren lehen puntu bereizgarriari esker ezagutu daiteke. Hemen baliatua den musika, Gabotaren berezkoa den melodia da dudarik gabe.

2:04 - 2:27 Taldeko puntua

Hiru dantzariek batera, aurretik Gabota egiteko zuten lerro bateko formazio berdinean, puntu segida bat dantzatzen dute. Lehenik aurrera-atzerako puntua eta gero alboetarako puntua. Azken hori ez da osoki ikusten. Dantza osatzen duten lau "tombé"-etarik bi baizik ez dira ikusten. Azken parte hori bere osotasunean ikusi gabe eta melodia identifikatu gabe ez dakigu zein dantza den hori. Satan-dantzaren musikarekin egina den puntu segida bat izan daiteke (AA/BB formatoarekin) edo braletik jauziaren melodiarekin osatutakoa (AA/BB/DD). Horrek hirugarren puntu sekuentzia bat inplikatuko luke.

2:28 - 4:04 Braletik jauztea

Dantzari bakoitzak bere puntu segida ematen du hor. Hemen braletik jauztea edo karakoiltziaren melodia baliatzen dute. Horrek hiru puntu multzo desberdin ditu (AA/BB/DD). Ohituraz lehen multzoa aurrera eta atzerako puntuak egiteko baliatzen da, bigarrena alboetarakoak eta hirugarrenean tokian bertan (edo berriro alboetara kasu batzuetan) ematen diren puntuak. Zamaltzainak berea amaitzen duenean, hiru aitzindariek elkarrekin ematen duten puntu segidarekin amaitzen da dantza.

4:33 - 6:44 Godalet-dantza

Hiru dantzariek maskaradetan tradizioz egiten den moduan ematen dute hor Godalet-dantza. Lehen partean jauzia dantzatzen dute. Horren ondotik dantzariak banan-banan hurbiltzen dira edalontzira. Beste dantzetan egin duten moduan, Txerreroa doa lehenik, gero Kantiniersa eta azkenik Zamaltzaina. Godaletera hurbitzeko puntua egiten dute lehenik eta gero baso gaineko puntua bera. Bi puntu horiek 4/4 denborakoak dira. Dantzari bakoitzak frejat doblearekin bukatzen du eta azken puntu batekin bere tokira doa berriro. Horren ondotik Zamaltzainaren Puntua egiten da. Horrek zango bat baso gainean bestearekin Zeina egiten duen bitartean, Kantiniersak Antrixatak egiten ditu. Dantza amaitzeko hiru dantzariek batera dantzatzen dute azken puntu bat.

6:45 - 7:55 Aitzina Pika

Bukatzeko hiru dantzariek Aitzina Pika edo Marianak jauzia dantzatzen dute. Lehen partea jauzian eta bigarren errepikapenean puntuekin dantzatzen dute.

Irudien azterketa eta testuaren erredakzioa: Jon Iruretagoyena - Maritzuli konpania.

Guilcher bilduma 004. Iruri, maskaradetako dantzak, 1963. Dantzan-en argitaratze data: 2025-11-25.

Jean-Michel eta Hélène Guilcher gure gurasoek, Biarnoan eta Ipar Euskal Herrian egindako ikerketetan, batzuetan, dantza emanaldiak filmatzeko aukera izan zuten. Haien nahia zen film horiek dagokien eskualdeetako ikerlari eta dantzariei itzultzea. Film horiek gure aitak nahi zuen ordenan muntatu dira. Horregatik, Yvon, Naïk eta Mône seme-alabek, irudiok Euskal Kultur Erakundearen eta Dantzan elkartearen esku utzi nahi ditugu, haien beharren arabera (erakusketak, hitzaldiak, webguneak...) ikusi eta baliatuak izan daitezen, J.M. Guilcher funtsaren aipamena eginez. Meudon-en, 2023ko azaroaren 11n

Guilcher familiak haien gurasoak bildutako ondarea Euskal  Kultura Erakundearen eta Dantzan elkartearen esku uzteari esker altxor eder hau euskal dantzaren maitaleen esku jartzeko aukera izan da. Irudien ikerketa, erredakzioa eta sareratzeko prestaketa-lanak Euskal Kultur Erakundeak eta Dantzan elkarteak finantzatuak izan dira.