Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak
Hemen zaude: Hasiera Komunitatea Argiaren Itzala Sinboloen interpretaziorako gidariak

Dokumentuaren akzioak

Sinboloen interpretaziorako gidariak

2023/01/19 08:20
Sinboloen interpretaziorako gidariak

Dantza borobila. Kestner-Museum, Hannover. 'Euskal dantza. Sinboloen inguruan' liburutik

Frazer-en ‘Urrezko adarra’ izan da XX. mendeko antropologia libururik irakurriena. Hasieran niretako ere iradokitzailea izan zen. Europako erritu zaharretako asko naturaren birsortzearekin, fertilitatearekin eta gaitzaren uxatzearekin lotu zituen Frazer-ek. Baina gaitza ez da uxatu behar. Gaitzari ez zaio sartzen utzi behar ere! Frazer-en lana aztertu eta kritikatu nuen. Nire ustez, gure tradizioan benetan agertzen dena dira gaitza geldiarazteko forma erritualak. Frazer eta bere jarraitzaileak ez ziren honetaz ohartu. Gutxi ateratzen ziren haien bulegoetatik eta apenas zuten harremanik landa-eremuarekin.

Urbeltz Frazer-en interpretazioetatik poliki-poliki aldentzen joan den arren, garai batean, taldean sartzeko bi baldintza izan dituztela dantzariek gogoratu digu Jexux Larrea Argiako dantza-maisuak: Barry Lyndon filma ikustea batetik, eta Frazer-en Urrezko adarra liburua irakurtzea, bestetik.

Frazer eta Amstrong

2001. urtea. Donostia. Milurteko aldaketarekin, atzera begiratu eta Juan Antonio Urbeltzek, Argia oroitzapen gisa izeneko artikulua idatzi du Euskal dantza. Sinboloen inguruan liburuan jasoa—, Marian Arregirekin batera egindako 35 urteko dantza ibilbideari errepasoa emanez. Artikuluaren atal batean, haien lanean eragin berezia izan duten ikerlari eta adituak aipatzen ditu Urbeltzek, besteak beste James Frazer eta Lucile Amstrong folklorista britainiarrak. Haiengandik jaso du Urbeltzek, besteak beste, dantzen gibeleko zeinu eta sinboloei buruzko interesa. 

Lucile Amstrong Violet Alford-en nolabaiteko oinordekoa zen eta James Frazer-en tesiak itsumustuan jarraitzen zituzten. Amstrong, 1966. urtean ezagutu nuen. Donostiara etorri zen, egunkarian bere erreferentzia irakurri nuen eta idatzi egin nion. Laguntasun handia sortu zen gure artean eta asko lagundu gintuen. Aurrerago, Otsagabian ere izan ginen berarekin, bertako dantzak ikusten. Mundu britainiarrerako atea zabaldu zigun eta hindúen espiritualitateaz ere asko zekien. Edozein gauza edo adierazpenen atzean zentzu sinbolikoa bilatzen zuen eta oso iradokitzailea izan zen hori guretako.

Lucile Amstrong 1981ean
Lucile Amstrong, 1981ean Errenterian egin ziren Musikasteko jardunaldietan

Eliade eta Guenón

Argiaren hastapenetako lana etnografikoa da, alor formalari ematen diote arreta, baina Urbeltzek hasieratik bertatik du alde sinbolikoarekiko kezka. Asko irakurtzen du gai horiei buruz, Mircea Eliade eta René Guenón-en liburuak, konparazio, eta bertan irakurritakoa berehala lotzen du dantzarekin. Autore horiei —eta Urbeltzen iruditeri sinbolikoa eraikitzen lagundu duten beste hainbati— buruz galdetu diogu Urbeltzi:

Mircea Eliade: Antzematen nuen gure dantzek lotura zutela sakratuaren munduarekin eta kanpoko erreferentziek hala baieztatu zidaten gero. Mircea Eliadek sakratua eta transzendetala denarekiko ateak zabaldu zizkidan. Ioan Petru Culianu Eliaderen ikaslea izan zen eta bere lanak irakurriz ere asko ikasi nuen.

René Guenón: Frantziar matematikari, masoi eta esoterista zen, iniziazioan eta antzinako munduan aditua. “Zientzia Sakratuaren sinboloak” bere liburuan mila ohar idatzi nituen. Gogoratzen ditut berari irakurri nizkiola Jano jainkoaren bi aurpegiei buruzkoak, iraganera eta etorkizunera begira daudenak. Ortzadarraren zubi izaera sinbolikoa azaltzen zuen, zeinetatik pasatzean, femeninoa maskulino bilakatzen zen, eta alderantziz. Soka-dantzaren zubien korapiloaren metafora berak inspiratu zidan.

Gaignebet

Claude Gaignebet: Inauteriekin harremanean interesatu zitzaidan bere lana. Bere jakituriak Marianek eta biok irakurritako gauza askoren gainetik zen. 40 eguneko hilabeteak, ilargiaren faseak, data aldakorrak… gnostizismoari buruz ere jakituria ikaragarria zuen. Nizako Unibertsitatean etnografía katedratikoa zen eta pertsonalki ezagutzeko aukera izan genuen. Gure lana interesgarri zitzaion.

Jung

Carl Jung: Erudizio handiko psikiatra suitzarra izan zen. Sei urte zituenerako latinez bazekien, adibidez. Beti izan naiz Jung-en jarraitzaile. Ezkutuan dagoenarekiko, transzendentea denarekiko joera nabaria zuen eta horrek beti erakarri izan nau. Erramintak eskaini zizkidan sinboloz betea den dantzaren mundua interpretatu ahal izateko. Bidea argitu digun esku-argia izan da Jung.

Irakurketa hauek guztiek lagundu digute gure bizi-ibilbidean hainbat sinbolo aurkitzen: ezpata-dantza, intsektu eta haien lepogabetzearena, zinta-dantza patuaren dantza gisa, edo soka-dantzaren giza-batasunaren adierazpenarena. Izan ere, dantzak mugitzen diren sinboloak baitira!

 

Argiaren itzala Argia dantzari taldearen lan-moduak eta ekarpenak ezagutzera emateko, Juan Antonio Urbeltzi egindako elkarrizketa sorta bat da. 

Dokumentuaren akzioak

Erantzun

Erantzuna emateko identifikatu egin behar zara, gure webgunean erabiltzaile bat sortuz.

Argiaren Itzala

Argiaren Itzala

Argia dantzari taldearen lan-moduak, ekarpenak eta berrikuntzak bildu eta modu egituratu eta didaktikoan zabaltzea du helburu proiektu honek.

Juan Antonio Urbeltzekin izandako zenbait elkarrizketa daude proiektu honen oinarrian. Argiaren ibilbidean kide izan dituen Xabier Urbeltz, Fernando Aristizabal, Jexux Larrea eta Iñaki Arregik parte hartu dute elkarrizketa hauetan, azken honek jarritako puntuei erantzunez. Transkripzio eta edizio lanak Aritz Ibañezek egin ditu, eta azken lan horietan Oier Araolazak ere parte hartu du.

Euskokultur Fundazioa, Ikerfolk eta Dantzan elkarteak ari dira elkarlanean Gipuzkoako Diputazioren Kultur sailaren babesa duen proiektu honetan.

1 - Argiaren itzala

2 - ...eta Argia egin zen

3 - Aire zahar huntan 

4 - Argia, Ez Dok Amaiuru dantzan

5 - Oteizaren postala

6 - Euskaldunon zerua

7 - Sinboloen interpretaziorako gidariak

8 - Flageldarren sarean

9 - Itakatik urrunduz hasi da bidaia

10 - Mundu ezezagunetarako bidaia

11 - Oro ez da urre

12 - Paparreko tintinlariak eta paperezko liliak

13 - Hungariar poeten kantuak primaderari

14 - Bihotzarekin dantzatua

15 - Gisellek Kubara gonbidatu gintuenekoa

16 - Ezagutzaren bila

17 - Otsue eta Aitite Gorritxategiren ikasle

18 - Lesakan topatu dute Gipuzkoako ezpata-zubia

19 - Aunitz Urtez!

20- Biba bobo!

21- Gaurko euskaldun gisa dantzatu nahi dugu

22- Ingurutxoen lurraldean

23- Landa lanetik sorkuntzara jauzi

 

 

 

Giouzkoako Diputazioa - Kultur departementua. Logoa